Na vier maanden wachten worden de assistenten en verpleegkundigen ongeduldig. Ik zelf ook overigens. De leerboeken zijn nog steeds niet aangekomen en ik begin me enigszins zorgen te maken of mijn impulsieve actie om via internet onderwijsmateriaal te bestellen wel zo verstandig was.
Een van de eerste dingen die me was opgevallen toen ik acht maanden geleden in het ziekenhuis begon te werken, was dat de assistenten en verpleegkundigen denken dat ze alles uit hun hoofd moeten weten. Twijfelen over de juiste behandeling is zeer ongebruikelijk en het idee dat je dingen die je niet uit je hoofd weet, kan opzoeken in een boek behoort niet tot de cultuur. Dat ze hier nog nooit van ‘evidence-based medicine’ gehoord hadden, verbaasde mij niet, maar het was toch even wennen toen ik ontdekte dat geneeskunde enkel op basis van eigen ervaring en mondeling overgedragen kennis wordt uitgeoefend.
Als gevolg hiervan zijn er hier veel gebruiken en behandelwijzen die nogal afwijken van wat ik geleerd heb. Zo werden bloedtransfusies gegeven aan kinderen met slechts een lichte bloedarmoede omdat ze, vaak door een andere ziekte, een ernstig zieke indruk maakten. Ik begreep dat het culturele geloof voorschrijft dat bloed symbool staat voor het leven en je dus door bloed geven levens kunt redden, maar met onder andere het risico ook ziektes als HIV mee te transfuseren is dit culturele gebruik niet aan te raden als je iemand een gezond leven gunt.
Het is niet altijd even gemakkelijk om een goede inschatting te maken of een lokaal gebruik goed is of niet. Het is steeds aftasten wat je kunt veranderen en welke gebruiken je accepteert of zelfs stimuleert. Anders hoeft natuurlijk niet altijd slechter te zijn. Een eenvoudig antiseptisch mengsel van Gentiaan Violet bleek zeer een zeer effectief middel voor verschillende soorten wonden, schimmelinfecties en eczeem. Het geeft een nogal opvallende paarse kleur maar daarover doet niemand moeilijk hier. Een ander voorbeeld is het toedienen van een combinatie van arthemeter en kinine bij ernstige malaria, een gebruik dat niet door mij kon worden terug gevonden in nationale of internationale richtlijnen. In ons ziekenhuis is het onomstreden omdat ze het al jaren doen en de combinatie goed werkt. Ik besloot het dus maar niet meteen te wijzigen. Je weet immers maar nooit of er lokaal in dit afgelegen, hoog endemisch malariagebied geen resistentie zou bestaat tegen een van beide middelen. Misschien heeft de ervaring wel geleerd dat deze combinatie hier beter werkt. Ik besloot het een tijdje aan te zien en we zijn nu samen een onderzoek begonnen om uit te zoeken of de combinatie nodig is.
Toen een vrouw met veel bloedverlies na de bevalling echter niet met een infuus met extra vocht maar een hoge dosering corticosteroiden bleek te worden behandeld, besloot ik dat het tijd was voor actie. We zijn richtlijnen gaan schrijven voor de behandeling van veel voorkomende problemen in ons ziekenhuis en ik ben op zoek gegaan naar geschikte handboeken voor in de tropen. Uiteindelijk viel mijn keuze op drie gidsen van Artsen Zonder Grenzen. Een gids voor de verloskunde, een gids voor algemene klinische problemen en een farmaceutisch kompas voor gebruik in ontwikkelingslanden. Ik kon de boeken goedkoop bestellen via de website van een Britse stichting. De assistenten vonden het een goed idee en mijn voorstel om ze de helft zelf te laten betalen en de andere helft te laten sponsoren door het ziekenhuis werd door beide partijen goedgekeurd.
In afwachting van de boeken zijn we begonnen met onderwijssessies met gebruik van mijn eigen leerboeken. Elke vrijdag tijdens de ochtendbespreking presenteren twee assistenten een hoofdstuk. Daarna discussiëren we met het team de gebruikelijke behandeling voor het probleem en vergelijken we deze behandeling met de therapie die wordt voorgesteld in het boek. Vorige week hadden we het over de behandeling van de te hoge bloeddruk. Dat die niet als een tijdelijke crisis moet worden gezien maar dat hypertensie een chronisch probleem is waarvoor je vaak levenslang pillen moet slikken was een nieuw concept hier. Vandaag hadden we het over suikerziekte. Ook zo’n lastig probleem als je van uur tot uur leeft en niet al te ver vooruit denkt zoals dat hier gaat. We hebben erg gelachen met een van de assistenten die moest uitleggen waarom je insuline nodig hebt. Hij speelde een soort toneelstuk alsof hij een gefrustreerde hongerige spiercel was met een dichtplakte mond, zwemmend in een rivier van het beste bier van Congo. Hij zocht een product om de lijm op zijn mond op te lossen en het bier te kunnen drinken. Precies als een cel in een lichaam van iemand met suikerziekte die op zoek is naar insuline om suiker uit de bloedstroom op te kunnen nemen.
De 8000 kilometers tussen de Londen en Pokola zijn blijkbaar niet eenvoudig te overbruggen. We wachten nu al 4 maanden tevergeefs op de dertig exemplaren van de 3 gidsen van Artsen zonde Grenzen. Maar het internet doet het weer eens wel vandaag en aangezien ik extra betaald heb voor de optie ‘trackable flight carrier’ kijk ik op de website van het transportbedrijf naar de status van de levering: Het antwoord is nu verbluffend snel gevonden en maakt direct inzichtelijk waarom het zo lang duurt. De boeken hebben vrij veel van de wereld gezien de afgelopen weken. Zo veel dat ik sterke twijfel heb of het wel klopte wat ik zag: Ze zijn vanuit Frankrijk naar Engeland en daarna via Ethiopië naar Nigeria gevlogen. Daar zijn ze niet gebleven want enkele dagen later is de terugkomst in Londen terug te zien op de website. Daar heeft met een tweede poging ondernemen want enkele dagen later zouden ze zijn aangekomen in de Democratische Republiek Congo, het verkeerde Congo dus. Iemand heeft dit opgemerkt en actie ondernomen, want ze zijn via België terug naar Engeland gestuurd. Vervolgens vlogen ze naar Kameroen om van daaruit via overstap in Gabon in de hoofdstad Brazzaville in de Volksrepubliek Congo aan te komen. In Brazzaville zou een karton met boeken in het vliegtuigje zijn geplaatst.
Ik besluit er nogmaals achteraan te bellen. Het tweede karton blijkt in Brazzaville onder quarantaine te zijn gesteld bij de douane om onbekende reden, voor ongepaalde tijd. Het eerste karton zou ergens bij het vliegveld in Pokola in een loods moeten zijn aangekomen. Een zekere Okemba zou een handtekening hebben gezet maar er werkt geen Okemba op het vliegveld. En dat terwijl Okemba een van de meest gebruikte namen in Congo is. Ik ben niet helemaal gerust maar nu is het gehele team mee aan het zoeken. En zij hebben betaald voor de boeken en zijn dus behoorlijk gemotiveerd...
Een van de eerste dingen die me was opgevallen toen ik acht maanden geleden in het ziekenhuis begon te werken, was dat de assistenten en verpleegkundigen denken dat ze alles uit hun hoofd moeten weten. Twijfelen over de juiste behandeling is zeer ongebruikelijk en het idee dat je dingen die je niet uit je hoofd weet, kan opzoeken in een boek behoort niet tot de cultuur. Dat ze hier nog nooit van ‘evidence-based medicine’ gehoord hadden, verbaasde mij niet, maar het was toch even wennen toen ik ontdekte dat geneeskunde enkel op basis van eigen ervaring en mondeling overgedragen kennis wordt uitgeoefend.
Als gevolg hiervan zijn er hier veel gebruiken en behandelwijzen die nogal afwijken van wat ik geleerd heb. Zo werden bloedtransfusies gegeven aan kinderen met slechts een lichte bloedarmoede omdat ze, vaak door een andere ziekte, een ernstig zieke indruk maakten. Ik begreep dat het culturele geloof voorschrijft dat bloed symbool staat voor het leven en je dus door bloed geven levens kunt redden, maar met onder andere het risico ook ziektes als HIV mee te transfuseren is dit culturele gebruik niet aan te raden als je iemand een gezond leven gunt.
Het is niet altijd even gemakkelijk om een goede inschatting te maken of een lokaal gebruik goed is of niet. Het is steeds aftasten wat je kunt veranderen en welke gebruiken je accepteert of zelfs stimuleert. Anders hoeft natuurlijk niet altijd slechter te zijn. Een eenvoudig antiseptisch mengsel van Gentiaan Violet bleek zeer een zeer effectief middel voor verschillende soorten wonden, schimmelinfecties en eczeem. Het geeft een nogal opvallende paarse kleur maar daarover doet niemand moeilijk hier. Een ander voorbeeld is het toedienen van een combinatie van arthemeter en kinine bij ernstige malaria, een gebruik dat niet door mij kon worden terug gevonden in nationale of internationale richtlijnen. In ons ziekenhuis is het onomstreden omdat ze het al jaren doen en de combinatie goed werkt. Ik besloot het dus maar niet meteen te wijzigen. Je weet immers maar nooit of er lokaal in dit afgelegen, hoog endemisch malariagebied geen resistentie zou bestaat tegen een van beide middelen. Misschien heeft de ervaring wel geleerd dat deze combinatie hier beter werkt. Ik besloot het een tijdje aan te zien en we zijn nu samen een onderzoek begonnen om uit te zoeken of de combinatie nodig is.
Toen een vrouw met veel bloedverlies na de bevalling echter niet met een infuus met extra vocht maar een hoge dosering corticosteroiden bleek te worden behandeld, besloot ik dat het tijd was voor actie. We zijn richtlijnen gaan schrijven voor de behandeling van veel voorkomende problemen in ons ziekenhuis en ik ben op zoek gegaan naar geschikte handboeken voor in de tropen. Uiteindelijk viel mijn keuze op drie gidsen van Artsen Zonder Grenzen. Een gids voor de verloskunde, een gids voor algemene klinische problemen en een farmaceutisch kompas voor gebruik in ontwikkelingslanden. Ik kon de boeken goedkoop bestellen via de website van een Britse stichting. De assistenten vonden het een goed idee en mijn voorstel om ze de helft zelf te laten betalen en de andere helft te laten sponsoren door het ziekenhuis werd door beide partijen goedgekeurd.
In afwachting van de boeken zijn we begonnen met onderwijssessies met gebruik van mijn eigen leerboeken. Elke vrijdag tijdens de ochtendbespreking presenteren twee assistenten een hoofdstuk. Daarna discussiëren we met het team de gebruikelijke behandeling voor het probleem en vergelijken we deze behandeling met de therapie die wordt voorgesteld in het boek. Vorige week hadden we het over de behandeling van de te hoge bloeddruk. Dat die niet als een tijdelijke crisis moet worden gezien maar dat hypertensie een chronisch probleem is waarvoor je vaak levenslang pillen moet slikken was een nieuw concept hier. Vandaag hadden we het over suikerziekte. Ook zo’n lastig probleem als je van uur tot uur leeft en niet al te ver vooruit denkt zoals dat hier gaat. We hebben erg gelachen met een van de assistenten die moest uitleggen waarom je insuline nodig hebt. Hij speelde een soort toneelstuk alsof hij een gefrustreerde hongerige spiercel was met een dichtplakte mond, zwemmend in een rivier van het beste bier van Congo. Hij zocht een product om de lijm op zijn mond op te lossen en het bier te kunnen drinken. Precies als een cel in een lichaam van iemand met suikerziekte die op zoek is naar insuline om suiker uit de bloedstroom op te kunnen nemen.
De 8000 kilometers tussen de Londen en Pokola zijn blijkbaar niet eenvoudig te overbruggen. We wachten nu al 4 maanden tevergeefs op de dertig exemplaren van de 3 gidsen van Artsen zonde Grenzen. Maar het internet doet het weer eens wel vandaag en aangezien ik extra betaald heb voor de optie ‘trackable flight carrier’ kijk ik op de website van het transportbedrijf naar de status van de levering: Het antwoord is nu verbluffend snel gevonden en maakt direct inzichtelijk waarom het zo lang duurt. De boeken hebben vrij veel van de wereld gezien de afgelopen weken. Zo veel dat ik sterke twijfel heb of het wel klopte wat ik zag: Ze zijn vanuit Frankrijk naar Engeland en daarna via Ethiopië naar Nigeria gevlogen. Daar zijn ze niet gebleven want enkele dagen later is de terugkomst in Londen terug te zien op de website. Daar heeft met een tweede poging ondernemen want enkele dagen later zouden ze zijn aangekomen in de Democratische Republiek Congo, het verkeerde Congo dus. Iemand heeft dit opgemerkt en actie ondernomen, want ze zijn via België terug naar Engeland gestuurd. Vervolgens vlogen ze naar Kameroen om van daaruit via overstap in Gabon in de hoofdstad Brazzaville in de Volksrepubliek Congo aan te komen. In Brazzaville zou een karton met boeken in het vliegtuigje zijn geplaatst.
Ik besluit er nogmaals achteraan te bellen. Het tweede karton blijkt in Brazzaville onder quarantaine te zijn gesteld bij de douane om onbekende reden, voor ongepaalde tijd. Het eerste karton zou ergens bij het vliegveld in Pokola in een loods moeten zijn aangekomen. Een zekere Okemba zou een handtekening hebben gezet maar er werkt geen Okemba op het vliegveld. En dat terwijl Okemba een van de meest gebruikte namen in Congo is. Ik ben niet helemaal gerust maar nu is het gehele team mee aan het zoeken. En zij hebben betaald voor de boeken en zijn dus behoorlijk gemotiveerd...
